Jako rodzice najczęściej przyglądamy się stopą naszych dzieci i bardzo często niepokoi nas, że są płasko-koślawe. Ale czy zawsze stopa płasko-koślawa u dziecka to problem wymagający leczenia?
Kształt stopy dziecka zmienia się w zależności od wieku. Stopa niemowlęcia różni się od stopy 5 latka, a stopa dziecka różni się od stopy dorosłego człowieka. Wynika to z innych proporcji ciała i dojrzałości układu mięśniowo-szkieletowego. Stopa niemowlęcia jest dosyć szeroka, płaska i miękka. Wyścielona jest podściółką tłuszczową, która zanika około 4-5 roku życia. Zarys łuku podłużnego pojawia się około 2 roku życia. A prawidłowe ustawienie stóp pojawia się dopiero około 6-7 roku życia. Jeżeli mamy wątpliwości czy budowa stopy naszego dziecka jest normą czy patologią, warto udać się do specjalisty który oceni postawę ciała, sprawdzi zakresy ruchomości oraz wykona testy dynamiczne i statyczne stóp. A w jaki sposób spojrzeć na stopy naszych dzieci
Oceniając stopy dziecka warto jest spojrzeć nieco wyżej : na ustawienie kolan, miednicy, tułowia, barków i głowy. Bywa tak, że to co widzimy w obrębie stóp wynika z pewnych wzorców napięciowych w obrębie całego ciała. I pomimo tego, że skupiamy swoją uwagę na ułożeniu stopy, to przyczyna tkwi gdzieś indziej, a ustawienie stóp jest tylko jej objawem. Wielu problemów jesteśmy w stanie uniknąć nie tylko poprzez terapię, ale także poprzez stworzenie dziecku takich warunków, aby jego stopa kształtowała się prawidłowo już od pierwszych dni życia.
Podczas konsultacji często spotykam z rodzicami zaniepokojonymi ustawieniem stóp niemowląt, a w szczególności zaciskaniem palców, co na pierwszy rzut oka wydaje im się nieprawidłowością. Warto wiedzieć, że do momentu gdy dziecko zacznie chodzić i obciążać stopy obserwujemy odruch chwytny w obrębie stóp. Polega on na tym, że podrażnienie strony podeszwowej stopy w okolicy śródstopia i paliczków wywołuje zaciskanie paluszków (spójrz na zdjęcie).
Zdjęcie przestawia odruch chwytny stopy u 4-miesięcznego niemowlęcia
Aby zagłębić się w ocenę stóp niemowlęcia przyjrzyjmy się zdjęciom, które zostały zrobione w ciągu 3 minut swobodnej zabawy 6-miesięcznego dziecka. Zwróćmy uwagę na pracę jaką wykonują jego stopy.
Obserwujemy tutaj niesamowitą pracę stóp podczas swobodnej zabawy dziecka na twardym podłożu. Warto zaznaczyć że nic nie dzieje się bez powodu, każde ułożenie stópki ma znaczenie i wpływa na to jak ukształtuje się ona w przyszłości. Przede wszystkim zauważmy, że ustawienie stopy jest zależne od ustawienia całego ciała. Może nam się wydawać na pierwszy rzut oka, że nic interesującego nie dzieje się ze stópką dziecka które jeszcze nie chodzi. Jednak to właśnie te doświadczenia z poszczególnych miesięcy życia dziecka są najcenniejsze. Czy musimy jakoś specjalnie ćwiczyć, układać niemowlęta, rozciągać? Absolutnie nie. Dzieci mają naturalny pęd rozwojowy. Wszystko dzieje się można powiedzieć „automatycznie”. Jednak dobrze jest wiedzieć jak nie przeszkadzać stópce dziecka w jej prawidłowym rozwoju. Poniżej przedstawiam kilka kluczowych, prostych wskazówek jak o nie zadbać:
⦁ Zdrowa stopa, to bosa stopa – nie ubieraj niemowlęciu bucików, jeśli jest taka możliwość to pozostaw stópkę dziecka bosą – niech kopie, pociera nóżką o nóżkę, niech doświadcza ciepła, zimna, różnych faktur – miękkich, szorstkich, mokrych, suchych. Dajmy dziecku swobodę doświadczania, a reszta dzieje się sama. Dzięki temu żadne podłoże nie będzie straszne stópce Twojego dziecka i nie dojdzie do powstania wad stóp wynikających z nadwrażliwości stópki na kontakt z podłożem.
⦁ Zwróć uwagę jakie buty kupujesz dziecku które chodzi już samodzielnie. Pamiętajmy – zawsze chcemy, aby stópka miała jak najwięcej swobody w ruchu. Ta zasada niech przyświeca nam podczas wyboru bucików. Zwróćmy uwagę na podeszwę, aby była elastyczna – rodzic swobodnie jedną ręką powinien zgiąć buta w 1/3 dalszej, a także but powinien swobodnie skręcać się „na kokardę” [zobacz zdjęcia]. Dobrze jest, gdy zapiętek w bucie jest lekko usztywniony. Warto zwrócić uwagę na to, że w butach ponad kostkę ciężko jest wykonywać ruchy w stawie skokowym. Więc nie męczmy dziecka wysokimi butami jeśli nie ma takiej konieczności wynikającej z pogody.
I tutaj może nasunąć się bardzo ważny wniosek – buty ortopedyczne dla dzieci, wysokie, sztywne ponad kostkę mogą przynieść więcej problemów niż korzyści. Zwróćmy na to uwagę gdy kupujemy buciki.
W przypadku dzieci z ciężkimi wadami stóp, problemami neurologicznymi jest zupełnie inna, indywidualna zasada dobierania butów. Często wymagane jest zastosowanie specjalnych ortez. I tutaj konieczna jest konsultacja ortotyka oraz fizjoterapeuty.
⦁ Daj niemowlęciu swobodę ruchów, możliwość kopania nóżkami, wkładania ich do buzi oraz chwytania stóp rączkami. Nie ograniczaj ruchów dziecka poprzez ściśle przylegające otulacze, krępujące ruchy ubranka i buciki.
A co ze stópkami starszych dzieci? Gdy zanika już wyściółka tłuszczowa i stopa staje się szczuplejsza, wtedy krytycznie patrzymy na stópki naszych pociech, ponieważ widzimy że są one płasko-koślawe. Jednak należy pamiętać ze do 7 roku życia płasko-koślawość to NORMA tzw. fizjologiczna płasko-koślawość. W większości przypadków nie trzeba stosować specjalnych terapii korygujących stopy. Wystarczy pamiętać o zasadzie dobierania butów, o dawaniu możliwości doświadczeń (bieganie boso po piasku, po trawie, na placu zabaw). Takie zmienne, wymagające podłoże to intensywny trening dla stóp naszych dzieci. Pamiętajcie, aby wszystko odbywało się w granicach tolerancji dziecka i jego wrażliwości. Jeżeli cokolwiek wzbudza niepokój w rozwoju dziecka warto skonsultować się ze specjalistą, który oceni po zbadaniu dziecka czy mamy do czynienia z fizjologiczną płasko-koślawością, czy już z patologią.
Bibliografia.:
⦁ Zukunft-Huber B.: Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wyd.: Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2016
⦁ „Płaskostopie – podejście lokalne i globalne”, mgr Jakub Durczak, MedCoach
⦁ Materiały własne z kursów i szkoleń
